Hợp đồng thương mại đóng vai trò trung tâm trong các hoạt động giao dịch kinh doanh giữa các doanh nghiệp. Việc hiểu rõ bản chất, đặc điểm pháp lý và những lưu ý khi ký kết hợp đồng thương mại là yếu tố sống còn giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro và tối ưu hóa hiệu quả kinh doanh. Bài viết dưới đây sẽ phân tích toàn diện về hợp đồng thương mại theo quy định pháp luật hiện hành tại Việt Nam.
1. Hợp đồng thương mại là gì?
Theo khoản 1 Điều 385 Bộ luật Dân sự 2015 và Điều 3 Luật Thương mại 2005, hợp đồng thương mại là thỏa thuận giữa các bên trong hoạt động thương mại nhằm xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các bên.
Hợp đồng thương mại có thể bao gồm các loại hình phổ biến như:
- Hợp đồng mua bán hàng hóa
- Hợp đồng dịch vụ
- Hợp đồng đại lý
- Hợp đồng gia công
- Hợp đồng ủy thác xuất nhập khẩu
- Hợp đồng nhượng quyền thương mại
2. Đặc điểm của hợp đồng thương mại
Hợp đồng thương mại có những đặc trưng riêng biệt so với các loại hợp đồng dân sự thông thường:
a. Chủ thể trong hợp đồng thương mại
Thông thường là các thương nhân, doanh nghiệp, hoặc tổ chức có đăng ký kinh doanh. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, cá nhân không phải thương nhân cũng có thể trở thành chủ thể nếu tham gia hoạt động có mục đích sinh lợi.
b. Mục đích lợi nhuận
Tất cả các hợp đồng thương mại đều được thiết lập nhằm mục tiêu lợi nhuận. Việc trao đổi, mua bán, hợp tác đều hướng đến tối đa hóa giá trị kinh tế cho các bên.
c. Tính chuyên nghiệp và lặp lại
Hoạt động ký kết hợp đồng thương mại thường diễn ra lặp lại, có tính hệ thống và chuyên nghiệp, đòi hỏi các bên phải nắm vững quy định pháp luật liên quan.
Xem thêm các bài viết liên quan:
Điều kiện có hiệu lực của hợp đồng
3. Nội dung cơ bản của hợp đồng thương mại
Một hợp đồng thương mại hợp lệ thường bao gồm các nội dung sau:
- Thông tin pháp lý của các bên
- Đối tượng hợp đồng
- Giá trị và phương thức thanh toán
- Quyền và nghĩa vụ của các bên
- Điều khoản về phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại
- Thời hạn hiệu lực hợp đồng
- Điều khoản giải quyết tranh chấp
- Các điều khoản bổ sung khác
4. Hình thức của hợp đồng thương mại
Theo Điều 24 Luật Thương mại 2005, hợp đồng thương mại có thể được thể hiện bằng văn bản, lời nói, hoặc hành vi cụ thể. Tuy nhiên, trong thực tế, hầu hết các hợp đồng thương mại đều được lập bằng văn bản để làm căn cứ pháp lý rõ ràng khi có tranh chấp phát sinh.
Một số loại hợp đồng thương mại đặc thù như hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, hợp đồng xây dựng,… còn cần công chứng hoặc đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
5. Các nguyên tắc ký kết và thực hiện hợp đồng thương mại
- Tự nguyện, bình đẳng, thiện chí, hợp tác
- Không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội
- Tuân thủ các thỏa thuận đã ghi nhận trong hợp đồng
6. Một số rủi ro thường gặp trong hợp đồng thương mại
Khi ký kết hợp đồng thương mại, doanh nghiệp thường gặp phải một số rủi ro như:
- Thiếu điều khoản rõ ràng về trách nhiệm, quyền lợi và thời hạn
- Đối tác vi phạm nghĩa vụ hợp đồng nhưng không có cơ chế xử lý hiệu quả
- Tranh chấp phát sinh nhưng hợp đồng không có điều khoản giải quyết tranh chấp rõ ràng
- Thiếu xác nhận hợp lệ (ký, đóng dấu) dẫn đến hợp đồng bị vô hiệu
Để giảm thiểu các rủi ro này, các bên nên cẩn trọng trong quá trình đàm phán, lập hợp đồng và nên nhờ sự hỗ trợ của luật sư chuyên ngành thương mại.
7. Những lưu ý mới nhất năm 2025 về hợp đồng thương mại
Tính đến năm 2025, một số quy định pháp luật liên quan đến hợp đồng thương mại đã được cập nhật đáng chú ý:
- Tăng cường tính minh bạch và điện tử hóa trong ký kết: Việc sử dụng chữ ký số và hợp đồng điện tử đã được thừa nhận rộng rãi hơn trong giao dịch thương mại.
- Siết chặt quy định về điều khoản phạt vi phạm: Mức phạt không được vượt quá 8% giá trị phần nghĩa vụ vi phạm, theo hướng dẫn mới từ Bộ Công Thương.
- Tăng cường trách nhiệm chứng minh trong trường hợp một bên bị cho là vi phạm hợp đồng.
Trong thời đại hội nhập kinh tế và chuyển đổi số, hợp đồng thương mại không chỉ là một công cụ pháp lý mà còn là công cụ chiến lược của doanh nghiệp. Việc hiểu đúng, ký kết đúng và thực hiện nghiêm túc hợp đồng thương mại sẽ giúp doanh nghiệp tránh được những tranh chấp không đáng có, đồng thời nâng cao uy tín và hiệu quả hoạt động.