Việt Nam ngày càng thu hút nhiều người nước ngoài đến sinh sống, làm việc và đầu tư. Trong quá trình này, không ít trường hợp người nước ngoài vi phạm pháp luật, thậm chí bị khởi tố hình sự. Tuy nhiên, người nước ngoài tại Việt Nam không bị “bỏ rơi” trước pháp luật – họ vẫn được đảm bảo quyền lợi nhất định theo pháp luật Việt Nam và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
1. Căn cứ pháp lý
- Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017)
- Bộ luật Tố tụng hình sự 2015
- Luật Quốc tịch Việt Nam 2008 (sửa đổi 2014)
- Các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên (ví dụ: Công ước Vienna 1963 về quan hệ lãnh sự)
2. Người nước ngoài phạm tội tại Việt Nam có bị xử lý hình sự không?
Câu trả lời là CÓ, trừ trường hợp họ được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao hoặc lãnh sự theo điều ước quốc tế. Mọi cá nhân nước ngoài cư trú, lưu trú hợp pháp hoặc bất hợp pháp tại Việt Nam, nếu vi phạm pháp luật hình sự Việt Nam, đều có thể bị xử lý hình sự như công dân Việt Nam.
3. Quy trình xử lý người nước ngoài phạm tội tại Việt Nam
Bước 1: Phát hiện và bắt giữ
- Cơ quan công an, hải quan, quản lý xuất nhập cảnh hoặc tố giác từ người dân có thể là nguồn khởi đầu.
- Nếu có dấu hiệu phạm tội rõ ràng, người nước ngoài có thể bị tạm giữ, khám xét hoặc tạm giam.
Bước 2: Khởi tố và điều tra
- Sau khi có đủ căn cứ, cơ quan điều tra ra quyết định khởi tố vụ án và bị can.
- Nếu người nước ngoài không hiểu tiếng Việt, họ sẽ được chỉ định phiên dịch viên và được giải thích quyền lợi bằng ngôn ngữ họ hiểu.
Bước 3: Thông báo cho cơ quan đại diện ngoại giao
Theo Bộ luật Tố tụng Hình sự, trong vòng 24 giờ kể từ khi bắt, tạm giữ, khởi tố, cơ quan có thẩm quyền phải thông báo cho cơ quan lãnh sự của nước mà người đó là công dân.
Đây là bước quan trọng thể hiện quyền lãnh sự được bảo hộ theo Công ước quốc tế.
Bước 4: Truy tố và xét xử
Người nước ngoài được quyền:
- Có luật sư bào chữa
- Được phiên dịch trong suốt quá trình tố tụng
- Tham gia đầy đủ phiên tòa
Phiên tòa được tổ chức công khai, minh bạch theo đúng quy định pháp luật Việt Nam.
Bước 5: Thi hành án hoặc trục xuất
Người nước ngoài có thể:
- Thi hành án phạt tù tại Việt Nam
- Bị trục xuất khỏi lãnh thổ Việt Nam sau khi chấp hành án (hoặc thay thế phạt tù bằng trục xuất)
- Trong một số trường hợp đặc biệt, chuyển giao thi hành án sang nước của người bị kết án (nếu có hiệp định tương trợ tư pháp giữa hai nước).
4. Các quyền được bảo vệ đối với người nước ngoài phạm tội
4.1. Quyền được bảo hộ lãnh sự
Người nước ngoài có quyền liên hệ và tiếp xúc với Đại sứ quán hoặc Lãnh sự quán của nước mình tại Việt Nam. Đại diện ngoại giao có thể:
- Thăm gặp người bị tạm giữ
- Hỗ trợ về mặt pháp lý, nhân đạo
- Làm việc với các cơ quan chức năng để bảo vệ quyền lợi chính đáng của công dân họ
4.2. Quyền có luật sư và phiên dịch
Người nước ngoài có quyền mời luật sư Việt Nam hoặc được chỉ định luật sư để bào chữa.
Nếu không nói được tiếng Việt, phải có phiên dịch viên trong toàn bộ quá trình tố tụng.
4.3. Quyền không bị phân biệt đối xử
Pháp luật Việt Nam quy định mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, không phân biệt quốc tịch. Người nước ngoài bị xét xử theo đúng trình tự, thủ tục tố tụng và có quyền kháng cáo như công dân Việt Nam.
5. Một số lưu ý thực tế
- Nhiều người nước ngoài không nắm rõ quy định pháp luật Việt Nam, đặc biệt là các tội danh về ma túy, kinh doanh trái phép, sử dụng lao động không phép…, nên dễ rơi vào vòng lao lý.
- Một số hành vi có thể vi phạm pháp luật tại Việt Nam nhưng không bị coi là tội ở nước họ, vì vậy việc hiểu và tuân thủ pháp luật Việt Nam là điều bắt buộc khi sinh sống và làm việc tại đây.
- Trong thực tế, việc trục xuất thay vì giam giữ dài hạn thường được ưu tiên hơn, nhằm giảm tải hệ thống tư pháp hình sự và giải quyết nhanh chóng các vụ việc liên quan đến người nước ngoài.
Người nước ngoài khi vi phạm pháp luật tại Việt Nam vẫn bị xử lý hình sự, trừ khi có miễn trừ ngoại giao. Tuy nhiên, họ cũng được bảo đảm đầy đủ các quyền tố tụng, bao gồm có phiên dịch, luật sư và bảo hộ lãnh sự. Nắm rõ quy trình xử lý và các quyền hợp pháp giúp người nước ngoài chủ động phòng ngừa rủi ro pháp lý, và nếu xảy ra tranh chấp, có thể tìm đến luật sư uy tín để được hỗ trợ kịp thời và đúng luật.
Xem thêm: