Trong hoạt động kinh doanh hoặc dân sự, việc ký kết hợp đồng là cách thức phổ biến để xác lập mối quan hệ pháp lý giữa các bên. Tuy nhiên, không phải lúc nào hợp đồng cũng được thực hiện đến hết thời hạn như dự kiến. Có nhiều lý do khiến một bên hoặc cả hai bên phải chấm dứt hợp đồng trước thời hạn. Vậy trong trường hợp này, quyền và nghĩa vụ của các bên được pháp luật quy định như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ và biết cách xử lý khi gặp tình huống tương tự.
Chấm dứt hợp đồng trước thời hạn là gì?
Chấm dứt hợp đồng trước thời hạn là hành vi kết thúc hiệu lực của hợp đồng khi chưa đến thời điểm kết thúc được thỏa thuận trong hợp đồng. Việc chấm dứt này có thể do một bên đơn phương thực hiện hoặc do cả hai bên cùng thống nhất.
Các loại hợp đồng có thể bị chấm dứt trước thời hạn bao gồm: hợp đồng lao động, hợp đồng thuê, hợp đồng mua bán, hợp đồng dịch vụ, hợp đồng kinh tế…
Căn cứ pháp lý điều chỉnh việc chấm dứt hợp đồng trước thời hạn
Việc chấm dứt hợp đồng trước thời hạn được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật, tùy theo loại hợp đồng:
- Bộ luật Dân sự 2015 – áp dụng cho hợp đồng dân sự.
- Luật Thương mại 2005 – áp dụng với hợp đồng thương mại.
- Bộ luật Lao động 2019 – áp dụng với hợp đồng lao động.
- Các văn bản hướng dẫn thi hành và điều khoản cụ thể trong hợp đồng giữa các bên.
Các trường hợp chấm dứt hợp đồng trước thời hạn
a. Do thỏa thuận của các bên
Hai bên có thể cùng thống nhất chấm dứt hợp đồng trước thời hạn khi có lý do hợp lý và đồng thuận.
b. Một bên đơn phương chấm dứt hợp đồng
Một bên có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng nếu có căn cứ pháp lý, ví dụ:
- Bên kia vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trong hợp đồng.
- Có sự kiện bất khả kháng làm cho việc tiếp tục hợp đồng là không thể.
- Bên kia mất năng lực hành vi dân sự, phá sản hoặc chấm dứt hoạt động.
Quyền của các bên khi chấm dứt hợp đồng trước thời hạn
Khi hợp đồng bị chấm dứt, các bên có thể có các quyền sau:
a. Quyền yêu cầu thanh toán, hoàn trả
Bên đã thực hiện nghĩa vụ có quyền yêu cầu bên kia thanh toán phần công việc đã làm.
Bên đã giao hàng hóa, dịch vụ có thể yêu cầu thanh toán hoặc hoàn trả.
b. Quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại
Nếu hợp đồng bị chấm dứt trái luật, bên bị thiệt hại có quyền yêu cầu:
- Bồi thường chi phí phát sinh, lợi ích bị mất.
- Bồi thường thiệt hại thực tế do hành vi vi phạm gây ra.
c. Quyền giữ lại tài sản
Trong một số trường hợp, bên có quyền giữ lại tài sản, hàng hóa hoặc hồ sơ cho đến khi được thanh toán.
Nghĩa vụ của các bên khi chấm dứt hợp đồng
a. Nghĩa vụ thông báo
Bên đơn phương chấm dứt hợp đồng phải thông báo bằng văn bản cho bên còn lại trong thời hạn hợp lý, nếu không có thể bị coi là vi phạm hợp đồng.
b. Nghĩa vụ hoàn trả hoặc thanh toán
Bên đã nhận hàng hóa, dịch vụ nhưng chưa thanh toán thì phải thực hiện nghĩa vụ thanh toán.
Nếu có tạm ứng hoặc đặt cọc thì cần hoàn trả theo quy định trong hợp đồng.
c. Nghĩa vụ bồi thường thiệt hại (nếu có)
Bên chấm dứt hợp đồng trái luật hoặc gây thiệt hại do lỗi của mình thì phải có trách nhiệm bồi thường.
Rủi ro khi chấm dứt hợp đồng trước thời hạn
Việc chấm dứt hợp đồng không đúng quy định có thể gây ra hậu quả pháp lý:
- Phải bồi thường thiệt hại cho bên còn lại.
- Bị kiện ra tòa hoặc trọng tài thương mại.
- Mất uy tín trong kinh doanh và ảnh hưởng đến quan hệ hợp tác lâu dài.
Do đó, các bên cần xem xét kỹ lưỡng căn cứ pháp lý, nội dung hợp đồng và hậu quả có thể xảy ra trước khi quyết định chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.
Cần làm gì để bảo vệ quyền lợi khi chấm dứt hợp đồng?
a. Soạn thảo hợp đồng rõ ràng
Ngay từ đầu, nên xây dựng hợp đồng có các điều khoản cụ thể về:
- Trường hợp được chấm dứt hợp đồng.
- Thời gian và hình thức thông báo.
- Xử lý tài sản, tiền thanh toán và trách nhiệm bồi thường.
b. Lưu giữ hồ sơ, chứng cứ đầy đủ
Giữ lại tất cả văn bản, hóa đơn, email, biên bản làm việc… để làm căn cứ khi cần thiết.
c. Nhờ tư vấn pháp lý từ luật sư
Khi muốn chấm dứt hợp đồng hoặc khi bị bên kia đơn phương chấm dứt, bạn nên tham khảo ý kiến của luật sư để được tư vấn chính xác và hạn chế rủi ro pháp lý.
Tư vấn luật sư – Bước đi an toàn khi chấm dứt hợp đồng
Luật sư có vai trò quan trọng trong việc:
- Phân tích tình huống và tính hợp pháp của việc chấm dứt hợp đồng.
- Soạn thảo thông báo, biên bản chấm dứt và yêu cầu bồi thường (nếu cần).
- Đại diện đàm phán, thương lượng hoặc tham gia giải quyết tranh chấp tại tòa/trọng tài.
Việc chấm dứt hợp đồng trước thời hạn tưởng chừng đơn giản, nhưng nếu không xử lý đúng cách có thể gây ra tranh chấp phức tạp. Do đó, luật sư là người đồng hành đáng tin cậy giúp bạn đảm bảo quyền lợi và tuân thủ đúng pháp luật.
Việc chấm dứt hợp đồng trước thời hạn là tình huống khá phổ biến trong thực tế, nhưng đi kèm với nhiều rủi ro nếu không được xử lý cẩn trọng. Mỗi bên cần hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình khi hợp đồng bị chấm dứt để có hướng xử lý đúng đắn, tránh phát sinh tranh chấp. Luôn ưu tiên việc đàm phán, thương lượng trong thiện chí, và nếu cần, hãy nhờ đến luật sư để được hỗ trợ pháp lý chuyên sâu. Đó là cách tốt nhất để bảo vệ quyền lợi và giữ vững uy tín trong mọi mối quan hệ hợp tác.
Xem thêm: