Trong cuộc sống, nhiều trường hợp chúng ta gặp phải những thiệt hại không xuất phát từ hợp đồng, như tai nạn giao thông, hành vi xúc phạm danh dự hay làm hư hỏng tài sản người khác. Đây chính là những tình huống phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng – một chế định quan trọng trong pháp luật dân sự Việt Nam. Bài viết sau sẽ giải đáp chi tiết các vấn đề: khái niệm, điều kiện phát sinh trách nhiệm, các loại thiệt hại được bồi thường và quy trình đòi bồi thường hiệu quả nhất.
1. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là gì?
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là trách nhiệm phát sinh khi một cá nhân hoặc tổ chức gây thiệt hại cho người khác mà không căn cứ vào hợp đồng. Nói cách khác, đây là loại trách nhiệm hình thành từ hành vi xâm phạm đến tài sản, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm… của người khác dù không có thỏa thuận từ trước.
Đây là một chế định quan trọng trong Bộ luật Dân sự Việt Nam, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong xã hội.
2. Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng
Theo Bộ luật Dân sự 2015, trách nhiệm phát sinh khi có đầy đủ 4 yếu tố sau:
Hành vi trái pháp luật
Là hành vi xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác, ví dụ như:
- Gây tai nạn giao thông
- Làm hư hỏng tài sản của người khác
- Đăng tải thông tin sai sự thật gây thiệt hại về danh dự
Thiệt hại thực tế xảy ra
Phải có thiệt hại về vật chất hoặc tinh thần và có thể định lượng được. Ví dụ:
- Chi phí sửa chữa tài sản
- Thu nhập bị mất
- Tổn thất về tinh thần, danh dự, sức khỏe
Mối quan hệ nhân quả
Phải chứng minh thiệt hại xảy ra là hậu quả trực tiếp từ hành vi trái pháp luật.
Lỗi của người gây thiệt hại
Người gây thiệt hại phải có lỗi (cố ý hoặc vô ý). Tuy nhiên, trong một số trường hợp người gây thiệt hại vẫn phải bồi thường dù không có lỗi, ví dụ như chủ sở hữu vật nuôi, chủ phương tiện gây ra thiệt hại…
3. Các loại thiệt hại phổ biến được yêu cầu bồi thường
Thiệt hại về tài sản
- Hư hỏng hoặc mất mát tài sản
- Chi phí khôi phục, sửa chữa
- Thu nhập thực tế bị mất
Thiệt hại về sức khỏe, tính mạng
- Chi phí y tế, điều trị
- Thu nhập bị mất trong thời gian điều trị
- Chi phí chăm sóc người bị hại
- Bồi thường tổn thất tinh thần
Thiệt hại về danh dự, nhân phẩm, uy tín
- Làm ảnh hưởng đến uy tín cá nhân, tổ chức
- Thiệt hại do thông tin sai lệch lan truyền
- Bồi thường tổn thất tinh thần và yêu cầu xin lỗi công khai
4. Một số lưu ý quan trọng khi yêu cầu bồi thường
Cần thu thập đầy đủ bằng chứng
Người bị thiệt hại phải chủ động thu thập tài liệu, chứng cứ chứng minh:
- Hành vi vi phạm
- Mức độ thiệt hại thực tế
- Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và thiệt hại
Ví dụ: hình ảnh hiện trường, giấy khám bệnh, hóa đơn viện phí, tin nhắn, email…
Chú ý thời hiệu khởi kiện
Theo Bộ luật Dân sự, thời hiệu khởi kiện là 3 năm kể từ ngày người bị thiệt hại biết được người gây ra thiệt hại.
Có thể yêu cầu bồi thường thông qua Tòa án
Nếu không thể thương lượng, hòa giải, người bị thiệt hại có quyền khởi kiện ra Tòa để yêu cầu bồi thường. Trong vụ án, bạn có thể yêu cầu bồi thường cả thiệt hại vật chất và tinh thần.
5. Có nên nhờ luật sư khi yêu cầu bồi thường thiệt hại?
Trong nhiều trường hợp, việc chứng minh thiệt hại và xác định lỗi không hề đơn giản. Vì vậy, việc có luật sư hỗ trợ có thể giúp bạn:
- Xác định đúng cơ sở pháp lý để yêu cầu bồi thường
- Tính toán đúng mức bồi thường phù hợp
- Soạn thảo đơn khởi kiện, hồ sơ yêu cầu
- Đại diện làm việc với bên gây thiệt hại hoặc tại tòa
Bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là một cơ chế pháp lý quan trọng giúp người bị thiệt hại được bảo vệ quyền lợi và được bù đắp tổn thất. Tuy nhiên, để yêu cầu bồi thường thành công, bạn cần hiểu rõ về điều kiện phát sinh trách nhiệm, loại thiệt hại được bồi thường, cũng như chuẩn bị kỹ lưỡng chứng cứ và hồ sơ pháp lý. Trong những trường hợp phức tạp, việc tham khảo ý kiến luật sư là một lựa chọn nên cân nhắc.
Xem thêm: